Los bigotes del gato - para que sirven - Audio en Kiche

Los bigotes del gato: Los gatos domésticos suelen ser nocturnos, y todo indica que sus bigotes les sirven para detectar objetos cercanos y cazar en la oscuridad.

Los bigotes del gato - para que sirven  - Audio en Kiche

audio-thumbnail
Los bigotes del gato en idioma KICHE para que sirven
0:00
/2:57

¿Man k’o ta xbanow re o k’o xbanow re?

Ri taq rismal uchi ri me's

Ri taq me's che e k'o pa ri taq ja, are pa taq ri aq'ab' kislibik, wari kraj kubij che ri taq rismal uchi' kuto’o’ rech kunik kuna’o’ we k’o k’olik naqaj che xuquje kkunik kutzukuj e kukamisaj wene are sib’alaj qeq’um chik.

Chatchoman chirij: Ri taq rismal uchi’ ri me's uriqom rib’ ruk’ taq unervios kb’ix sensoriales che, rech kkunik kuna’o’ xuquje’ krilo wene are kislib’ik na xa jub’iq ri kaqiq’. Rumal wari ri taq me's kkunik kekilo we k’o k’olik naqaj chike wene kekil taj nab’e kanoq. Jun utzalaj tob’anik k’o chike pa ri q’eq’um.

Ri taq me's xuquje' kekunik kketamaj jachi qastzij k’o wi jun jastaq xuquje’ are chi kislib jun jastaq o jun chikop che kkunik che uchapik, maltiox che ri taq rismal ri uchi' che kkunik kuna’o’ are che ri kaqiq’ kuk’ex rib’. Xuquje’ ri rismal uchi’ kkunik kuto’o’ rech krilo we jampa’ ri uchi’ ri jun tel xuquje’ we kkunik kq’ax chupam. Ri Encyclopædia Britannica retam ri ti taq chak kub’ano ri rismal ri uchi’ (vibrisas) ri me's, kimik wene tz’aqat taj ri kketamab’al chirij ronojel, tek’uri’, xuquje’ k’o etamanik chirij che we jun me's keqipux na ri taq rismal uchi', ri me's kek’extajik ri uk’aslemal e kkunik ta chik kub’an ri uchack junam nab’e kanoq.

Ri taq científicos tijan kkiban robots ruk’ sensores che kechakunik junam ruk’ ri kub’an ri rismal uchi' ri me's. Ri taq "bigotes electrónicos" kuya’ tob’anik chike rech kekisutuj ti taq k’ax che k’o pa ri kibe'. Are ri kub’ij ri al Ali Javey, investigador che ri Universidad re California pa Berkeley, ri sensores ri’ "kkunik kechikunik ruk’ jupuq taq aplicaciones ruk’ ri robotica che nim retamab’al rajawaxik, ruk’ ri uwach o kayib’al  ri taq ch’ich’ rech kekunik che jun winaq kub’an ri chak kuk’ ri taq ch’ich’, e xuquje’ ruk’ ri chak pa ri biologia"

¿Jas/su kachomaj? ¿Are ri taq rismal uchi’ ri me's uchak rumal ri evolucion, o are k’o xbanow re. ?

Los bigotes del gato

LOS gatos domésticos suelen ser nocturnos, y todo indica que sus bigotes les sirven para detectar objetos cercanos y cazar en la oscuridad.

Piense en lo siguiente: Los bigotes de los gatos están conectados a una red de nervios sensoriales capaces de detectar hasta el más leve movimiento de aire. Por eso, los gatos se dan cuenta de que tienen un objeto cerca aunque no lo vean. ¡Una gran ventaja en la oscuridad!

Los gatos también pueden calcular la posición exacta y el movimiento de un objeto o presa gracias a que sus bigotes son sensibles a los cambios de presión del aire. Además, estos les sirven para medir el ancho de una abertura y ver si pueden pasar. La Encyclopædia Britannica reconoce que “las funciones de los bigotes (vibrisas) del gato aún no se han comprendido del todo; sin embargo, se sabe que si a un gato se le cortan los bigotes, este queda temporalmente incapacitado”.

Los científicos están diseñando robots con sensores que funcionan de forma parecida a los bigotes del gato. Estos “bigotes electrónicos” les permitirían a los robots rodear obstáculos. Según Ali Javey, investigador de la Universidad de California en Berkeley, dichos sensores “podrían tener una amplia gama de aplicaciones en la robótica avanzada, en los interfaces que facilitan la comunicación entre las máquinas y los usuarios, y en el campo de la biología”.

¿Qué le parece? ¿Son los bigotes del gato el resultado de la evolución, o de la creación?


No. Kiche Español
1 aq'ab' noche
2 che que
3 e y
4 kislibik moverse
5 kkunik puede
6 k'o hay
7 kukamisaj matarlo
8 kuna’o’ siente
9 kuto’o’ ayudarlo
10 kutzukuj buscarlo
11 naqaj che cerca de
12 pa en
13 qeq’um oscuro,oscuridad
14 rismal uchi' bigotes, barba
15 sib’alaj es muy, (superlativo)
16 taq ja las casas
17 taq me's los gatos
18 wari kraj kubij eso significa
19 we k’o k’olik si hay algo
20 wene quizas, talves
21 xuquje’ tambien

Referencia